Wiadomości

W dniach 9–10 grudnia 2025 roku na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa pt. „Biblia w języku polskim w XX i XXI wieku. Historia – strategie translatorskie – język – edytorstwo – znaczenie”. Wydarzenie zgromadziło biblistów, językoznawców, historyków, teologów oraz przedstawicieli instytucji biblijnych z całej Polski, tworząc przestrzeń dialogu o przeszłości i przyszłości przekładów Pisma Świętego na język polski.

Konferencja była odpowiedzią na trzy ważne rocznice przypadające w 2025 roku: 60-lecie Biblii Tysiąclecia, 50-lecie Biblii Warszawskiej oraz 50-lecie Biblii Poznańskiej. Jak podkreślali organizatorzy, jubileusze te stały się impulsem do szerszej refleksji nad tym, jak polskie przekłady Biblii powstawały, jakie wyzwania im towarzyszyły oraz jak ich język, stylistyka i forma edytorska kształtowały duchowość i kulturę kolejnych pokoleń.

Dzień pierwszy – historia i rozwój polskich przekładów

Pierwszy dzień konferencji poświęcono historii tłumaczeń Biblii na język polski i analizom filologicznym. Prof. Tomasz Lisowski zaprezentował zarys lingwistycznej analizy Biblii Warszawskiej (1975), zwracając uwagę na jej podwójny charakter: zakorzenienie w tradycji protestanckiej i jednoczesną próbę uaktualnienia języka dla współczesnego odbiorcy. Prelegent przedstawił m.in. analizę leksykalną, semiotyczną i dyskursywną przekładu, podkreślając jego znaczenie w historii ekumenicznych tłumaczeń biblijnych.

Ks. prof. Piotr Łabuda w wystąpieniu „Słowo Pana trwa na wieki” podjął temat stabilności kanonu biblijnego, reakcji Kościoła na wątpliwości dotyczące tekstu pierwotnego oraz miejsca trudnych i niejednoznacznych fragmentów Pisma we współczesnej egzegezie.
Jednym z kluczowych wystąpień pierwszego dnia był referat poświęcony tłumaczeniom Biblii ks. Jakuba Wujka oraz ich późniejszym reedytacjom z lat 1926–1932, które – mimo że nieukończone – odegrały istotną rolę w modernizowaniu polszczyzny biblijnej pierwszej połowy XX wieku.

Duże zainteresowanie wzbudził również referat dr Joanny Nalewajko-Kulikov dotyczący polityki przekładowej Brytyjskiego i Zagranicznego Towarzystwa Biblijnego, które miało ogromny wpływ na kształt polskich edycji Biblii, zwłaszcza na wydanie Biblii Warszawskiej.
Dyskusję o lingwistycznym kształcie przekładów dopełniły wystąpienia poświęcone tłumaczeniu greckiej strony biernej, analizom języka Biblii w kulturze popularnej (dr Paweł Plichta) oraz przedstawienie danych z badań IMAS International na temat praktyk czytelniczych Polaków, z których wynika m.in. rosnące znaczenie internetowych i mobilnych form dostępu do Pisma Świętego.

Podsumowaniem pierwszego dnia był panel dyskusyjny „Cruces interpretum – Teksty biblijne trudne do tłumaczenia”, podczas którego prelegenci wspólnie analizowali fragmenty Pisma budzące największe wątpliwości translatorskie. Panel stał się okazją do wymiany doświadczeń między biblistami, językoznawcami oraz tłumaczami, ukazując złożoność pracy nad przekładem i różnorodność możliwych rozwiązań. Nie zabrakło też dyskusji w zakresie pytań ze strony słuchaczy. 

Dzień drugi – współczesne strategie, edytorstwo i wyzwania translatorskie

Drugi dzień konferencji koncentrował się na współczesnych przekładach, metodach pracy zespołów translatorskich oraz roli edytorstwa w odbiorze Biblii. Ks. dr Nikos Skuras zwrócił uwagę na konieczność rewizji tłumaczenia kluczowych zwrotów Nowego Testamentu, podkreślając, że dobór polskich ekwiwalentów wpływa na rozumienie kerygmatu i może mieć znaczenie w dialogu ekumenicznym oraz społecznym.

Leszek Wanat przedstawił fascynującą historię elektronicznych edycji Biblii Tysiąclecia – od aplikacji działających w środowisku MS-DOS aż po współczesne wydania internetowe i narzędzia bazujące na sztucznej inteligencji. Jego referat ukazywał, jak rozwój technologii zmieniał praktykę czytania Biblii i jej dostępność.

Szczególne zainteresowanie wzbudziła także prezentacja prof. Kaliny Wojciechowskiej zatytułowana „Czy Biblia Warszawska potrzebuje rewizji?”. Na podstawie badań ankietowych i opinii użytkowników prelegentka wskazała, które elementy tego przekładu wymagają aktualizacji, a które stanowią o jego tożsamości i powinny pozostać niezmienione.

Łukasz Zakonnik omówił kształt edytorski polskich Biblii w pierwszej połowie XX wieku, ukazując, jak warunki wydawnicze, zmiany typograficzne i rozwój ruchów wyznaniowych wpływały na wygląd ksiąg biblijnych.

W kolejnych referatach poruszono m.in. problem przypisów w Biblii Tysiąclecia (prof. Jerzy Brzozowski), potencjał kaznodziejski nowych przekładów Pisma (analiza przekładu Marka Pieli), propozycje alternatywnej translacji Księgi Koheleta w dialogu z tradycjami Wschodu (dr hab. Piotr Goniszewski), a także omówiono historię i metodę pracy nad Biblią Ekumeniczną (dr Krzysztof Jan Wojtyra).

Konferencję dopełniły referaty dotyczące polityki translatorskiej Przekładu Nowego Świata, przekładów ks. Eugeniusza Dąbrowskiego oraz dyskusje na temat spójności, komunikatywności i teologicznej wiarygodności współczesnych polskich tłumaczeń Biblii.

Znaczenie konferencji

Dwudniowe obrady pokazały, że tłumaczenie Biblii pozostaje w Polsce żywym i dynamicznym polem badań, w którym spotykają się:

• tradycja Kościoła,
• językoznawstwo i literaturoznawstwo,
• badania nad komunikacją,
• historia kultury i wydawnictw,
• oraz współczesne narzędzia cyfrowe.

Konferencja potwierdziła również, że współczesny czytelnik Biblii korzysta z niej w sposób coraz bardziej zróżnicowany – zarówno w wersjach drukowanych, jak i cyfrowych, co wymaga od wydawców i tłumaczy nowych kompetencji i wrażliwości.

Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu, jako organizator wydarzenia, podkreśla wdzięczność wszystkim prelegentom i instytucjom wspierającym konferencję. Spotkanie okazało się ważnym forum wymiany doświadczeń i kolejnych kroków w budowaniu polskiej kultury biblijnej – kultury, która łączy tradycję z nowoczesnością, akademicką rzetelność z troską o duchowy rozwój czytelników Pisma Świętego.

Przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego oraz głównym organizatorem konferencji był ks. dr hab. Rajmund Pietkiewicz, prof. PWT.

Szczegóły dotyczące konferencji przejdź

Szczegóły dotyczące programy konferencji przejdź